Phan Thanh Nhàn (San Diego, California, Hoa Kỳ)
Đức Phật, Hoàng Thiên lịnh giáng trần,
Huỳnh Gia chuyển kiếp lập đời tân.
Giáo truyền đạo Thích dìu sanh chúng,
Chủ ý chọn người vẹn Tứ Ân.
Và
Hòa thôn Hảo cảnh xứ chi ta,
Tạm dắt nhơn sanh khỏi ái hà.
Hằng năm vào ngày 18-5, người tín đồ Phật Giáo Hòa Hảo ở bất cứ nơi đâu, trong hay ngoài nước, ở tầng lớp xã hội nào cũng đều trân trọng, vui mừng tưởng nhớ Đại Lễ khai sáng nền đạo Phật Giáo Hòa Hảo, một nền Đạo dân tộc qui nguyên Phật pháp, không chuộng hình tướng, cốt yếu hướng về tâm, chủ trương nhập thế tích cực phù hợp với phong hóa nhân sinh do Đức Huỳnh Giáo Chủ, một vị Bồ Tát hóa thân truyền dạy từ năm 1939 tại làng Hòa Hảo, quận Tân Châu, tỉnh Châu Đốc, miền Tây Nam nước Việt.
Sự liên hệ chặt chẻ, bất khả phân ly giữa Phật Giáo Việt Nam cận đại và Phật Giáo Hòa Hảo được chứng minh và cô đọng trong một câu nói của Đức Huỳnh Giáo Chủ: “Đối với toàn thể tín đồ Phật Giáo, tôi vẫn không quên rằng tôi là một đệ tử trung thành của Đức Phật Thích Ca”, cũng như đặc tính của nền đạo Phật nhập thế, dấn thân do Đức Huỳnh Giáo Chủ sáng lập, tóm gọn đầy đủ, xúc tích trong lời tuyên bố lừng danh của Ngài: “Tôi tin chắc rằng giáo lý giải thoát chúng sanh (của Đức Phật Thích Ca) chẳng những truyền bá ở Thiền lâm, mà còn phải thực hiện trên trường chánh trị”. Đức Huỳnh Giáo Chủ cũng giải thích thêm: “Theo sự nhận xét của tôi về giáo lý nhà Phật do Đức Thích Ca Mâu Ni P hật đã khai sáng lấy chủ nghĩa từ bi bác ái đại đồng đối với tất cả chúng sanh làm nồng cốt thì tôi nhận Ngài là một nhà cách mạng triệt để về tư tưởng; vì những câu “Nhứt thiết chúng sanh giai hữu Phật tánh” và “Phật cũng đồng nhứt thể bình đẳng với chúng sanh”. Đã có sự bình đẳng về thể tánh như thế mà chúng sanh còn không bằng được Đức Phật là do nơi trình độ giác ngộ của họ không đồng đều, chớ không phải họ không tiến hóa ngang hàng với chư Phật được. Nếu trong cõi nhân gian nầy còn có chúng sanh tiền tiến áp bức những chúng sanh lạc hậu thì là một việc trái hẳn với những giáo lý chơn chánh ấy. Giáo lý đó, Đức Thích Ca Mâu Ni không áp dụng được một cách thiết thực trong đời của Ngài là do nơi hoàn cảnh xã hội của Ấn Độ xưa không thuận tiện. Thế nên Ngài chỉ phát dương cái tinh thần đó mà thôi. Ngày nay trình độ tiến hóa của nhơn loại đã tới một mực khả quan, đồng thời với tiến bộ về khoa học thì ta có thể thực hành giáo lý ấy để thiệt hiện một xã hội công bằng và nhơn đạo. Thế nên với cái tâm hồn bác ái, từ bi mà tôi đã hấp thụ, tôi sẽ điều hòa với phương pháp tổ chức xã hội mới, để phụng sự một cách thiết thực đồng bào và nhơn loại”.
Chỉ một lời tuyên bố trích dẫn ở trên, Đức Huỳnh Giáo Chủ đã tóm lược tài tình cốt tủy tinh hoa của đạo Phật, cũng như phát họa thần diệu mục tiêu, đường hướng và phương pháp của Phật Giáo Hòa Hảo, một nền đạo Phật thời đại, nhập thế, dấn thân tích cực. Đức Huỳnh Giáo Chủ là hóa thân của Bồ Tát và những hành động của Ngài là những hạnh nguyện của tâm đại từ đại bi. Ngài đã vượt qua mức độ phàm phu và đã đạt đến trình độ của Thánh Nhân.
Dù học vấn của Ngài chỉ xong bậc Tiểu Học, chưa từng nghiên cứu Phật Học. Bỗng nhiên Ngài có một kiến thức Phật Học uyên bác với một khả năng “xuất khẩu thành thơ”, biến những kiến thức Phật Học thành những vần thơ giảng đạo, đi sâu vào lòng quần chúng bình dân ít học. Ngài chưa từng học Hán tự, vậy mà Ngài làm thơ bằng chữ Nho một cách tinh thông. Ngài cũng không có học về Y khoa, vậy mà Ngài có tài chữa bịnh kể cả bịnh nan y. Đến ngày 18 tháng 5 năm Kỷ Mão (1939), Đức Huỳnh Giáo Chủ tuyên bố khai lập đạo Phật Giáo Hòa Hảo, khi ấy Ngài chỉ mới 19 tuổi.
Đức Huỳnh Giáo Chủ thực hiện công việc thuyết pháp là chính, trị bịnh chỉ là phương pháp nhất thời trợ duyên cho việc hoằng pháp như Ngài đã giải thích trong bài “Sứ Mạng của Đức Thầy”: “Phương pháp của ta tùy trình độ căn cơ của tín nữ thiện nam, trên thì nói Phật pháp cho kẻ có lòng mộ đạo quy căn gây gốc thiện duyên cùng Thầy Tổ, dưới dùng huyền diệu của tiên gia trị bịnh để cho kẻ ít căn lành nhờ được mạnh mà cảm lòng từ bi của chư vị…” Ngài đã tích cực liên tục thực hiện thuyết pháp độ sanh, đem tinh thần Phật đạo vào đời cho đến khi ra đi vào năm 1947. Chỉ 27 năm xuất hiện trên thế gian và từ khi khai Đạo, hành hoạt chỉ trong 7 năm mà Đức Huỳnh Giáo Chủ đã để lại cho nhân thế một sự nghiệp đạo pháp lớn lao, không một Tăng, Ni hay Phật tử nào từ thế kỷ 20 cho đến nay có thể so sánh được.
Đức Huỳnh Giáo Chủ khẳng định cốt lõi giáo lý Phật Giáo Hòa Hảo chính là giáo lý của Đức Phật Thích Ca. Phật Giáo Hòa Hảo tự nhận là kế tục của đạo Phật:
Ta thừa vưng sắc lịnh Thế Tôn,
Khắp hạ giái truyền khai đạo pháp.
Tùy phong hóa dân sanh phù hạp,
Chấp bút thần tả ít bổn kinh.
Hay:
Ta dạy thế mượn lời Phật Thánh,
Nên truyền ban cho chúng sanh tường.
Hoặc:
Đạo vô vi của Phật ân cần,
Nối theo chí Thích Ca ngày trước.
Cũng như:
Ta là kẻ vô hình hữu ảnh,
Ẩn xác phàm gìn đạo Thích Ca.
Tư tưởng của Đức Huỳnh Giáo Chủ chính là tư tưởng Phật Giáo. Phật Giáo Hòa Hảo chính là đạo Phật, là một tông phái Phật Giáo được chấn hưng.
Qua các tác phẩm của Đức Huỳn Giáo Chủ, đạo Phật được trình bày một cách giản dị, trong sáng, thích hợp với mọi tầng lớp dân chúng và thích nghi vào cuộc sống thực tiễn hằng ngày, bất cứ ai cũng có thể hiểu và ứng dụng. Ngài cũng làm cho Phật Giáo trong sáng hơn, truyền thống hơn, nguyên thủy hơn, gần với đạo Phật thời Đức Phật còn tại thế, bằng cách triệt để tách rời, bài trừ những mê tín dị đoan như những dây leo chùm gởi bám chặt vào cây Bồ Đề Phật Giáo. Phật Giáo Hòa Hảo là cây Bồ Đề đã được dọn sạch cây leo chùm gởi che phủ nó.
Về mặt giáo lý, Đức Huỳnh Giáo Chủ không đặt ra những luận đề mới, phản bát, thách thức những quan điểm Phật Giáo cổ truyền. Ngài đã thực hiện những cải cách cấp tiến hợp thời đại mang đầy tính cách mạng. Sau đây là những biện pháp cải cách hay chấn hưng Phật Giáo Việt Nam được Đức Huỳnh Giáo Chủ chủ xướng từ đầu thập niên 40:
* Khuyến khích mọi người tu hành theo đạo Phật, áp dụng đạo Phật vào đời sống hằng ngày.
* Giản dị hóa các nghi lễ thờ phượng.
* Bài trừ các loại mê tín dị đoan núp bóng trong Phật Gíao.
* Làm nổi bậc vai trò của người tại gia cư sĩ như là thành phần chính yếu trong Phật Giáo.
* Chủ trương tu hành tại gia, đạo đời bất khả phân ly.
* Không chủ trương tạo dựng chùa chiền, mỗi nhà là một nơi thờ Phật, không thờ lạy hình tướng, chỉ thờ Phật trong tâm.
* Tôn kính Tam Bảo: Phật, Pháp, Tăng. Chỉ dựa vào Phật pháp và tự mình tu hành.
* Hướng dẫn tín đồ học Phật, tu Nhân, thực hành thuyết Tứ Ân, hành động nhập thế trong tinh thần từ bi của Đức Phật.
* Cổ vỏ mạnh mẽ tinh thần yêu Tổ Quốc, yêu đồng bào và nhơn loại.
* Đoàn ngủ hóa tín đồ trong một tổ chức tôn giáo, chính trị có hiệu quả và sức mạnh cao. Không tạo ra một tầng lớp thống trị, đặc quyền, đặc lợi và độc tài.
Phật Giáo Hòa Hảo là một tôn giáo, nhưng sự thể hiện có màu sắc chính trị, xã hội, quân sự, tranh đấu, chỉ là sự biểu hiện nhất thời của một giai đoạn lịch sử đặc biệt cuốn hút cả tiềm lực dân chúng vào cuộc đấu tranh lịch sử cứu nguy dân tộc khỏi sự xâm lăng và ách thống trị của ngoại bang.
Nếu những ai chưa hiểu tường tận về giáo lý của Phật Giáo Hòa Hảo thì coi Phật Giáo Hòa Hảo không phải là Phật Gíao. Nhưng sự thật Phật Giáo Hòa Hảo là Phật Giáo Việt Nam với bản chất,màu sắc, hương vị như tất cả những cái gì là Phật Giáo, những cái gì là Việt Nam nhất, được chứng minh qua những tác phẩm của Đức Huỳnh Giáo Chủ, bằng cách chúng ta đọc và suy nghiệm qua với trí tuệ của mỗi người.
Đọc Sấm Giảng và Thi Văn giáo lý của Đức Huỳnh Giáo Chủ, chúng ta thấy những chất liệu mà Ngài lấy ra từ giáo lý của Đức Phật Thích Ca Mâu Ni để xây dựng cho nền giáo lý Phật Giáo Hòa Hảo hoàn toàn Việt Nam, đơn sơ, thuần hậu, không cầu kỳ, không quá sâu sắc đến độ bí ẩn. Chất liệu đó rút tỉa từ cuộc sống bình dị của người nông dân miền Nam, từ căn bản Khổng Giáo, Phật Giáo được hòa lẫn vào nhau trong một tinh thần cởi mở tự nhiên. Chúng ta có thể nói rằng Phật Giáo Hòa Hảo là kết tinh trọn vẹn của văn hóa dân tộc vì trong Phật Giáo Hòa Hảo chúng ta thấy được màu sắc Khổng Giáo trong đời sống đạo đức hằng ngày và trong sinh hoạt tôn giáo có tín ngưỡng Phật Giáo, thờ cúng Tổ Tiên cũng như tình tự quê hương dân tộc trong cuộc sống tình cảm.
Trong lúc nước nhà gặp khó khăn, xã hội băng hoại, lòng người chao đảo, chia rẽ, lại bị ảnh hưởng chiến cuộc bên ngoài gây thêm nội tình không mấy tốt đẹp cho đất nước làm con người hoang mang sợ sệt. Trong tình cảnh đó Phật Giáo Hòa Hảo ra đời là một thứ dầu mầu nhiệm nuôi ngọn lửa lòng cho dân Việt. Thế nên dù không ai bảo ai, nhưng lòng của mỗi người đều tin tưởng rằng tuy nay nước nhà gặp cơn bĩ cực, nhưng rồi đây sẽ có một ngày tương lai sáng lạng “hết cơn bĩ cực tới hồi thái lai”.
Một cảnh thái bình được vẽ ra “Trên vua minh chánh cầm cân, Dưới quan liêm tiết xử phân công bình” và “Trên kẻ trí lấy công bình phán đoán, Dưới vạn dân trăm họ được im lìm”. Cái cảnh mà chúng dân lạc nghiệp, muôn nhà thạnh thới, nhơn vật hòa đồng “Cỏ cùng cây điểu thú chim muôn, Nhơn với vật hườn lai bổn tánh”, mà ai muốn được cảnh đó thì ngay bây giờ phải trau tâm trỉa tánh, tu sửa thân tâm.
Đức Huỳnh Giáo Chủ Phật Giáo Hòa Hảo muốn đưa nhơn loại sống cảnh đại đồng “Ước mơ thế giới lân Hòa Hảo, Nhà Phật con Tiên hé miệng cười” và “Biết làm sao gieo Đạo khắp đại đồng, Đưa nhơn loại đi vào vòng hạnh phúc”. Nhơn loại không còn hiềm khích lẫn nhau, một lòng yêu thương đùm bọc, cùng nắm tay nhau trên bước đường tiến bộ “Ấy là xong bốn biển hiệp một nhà, Không ganh ghét dứt câu thù hận oán” và mãi mãi “đi vào vòng hạnh phúc”.
Tính đến nay đã 83 năm, 83 lần cử hành Đại Lễ, khi thăng, khi trầm, khi bị cấm đoán theo vận nước nổi trôi biển chuyển không ngừng. Phật Giáo Hòa Hảo là nền Việt Phật, nên luôn luôn gắn liền sinh mệnh tôn giáo với sự thịnh suy của đất nước và dân tộc. Cứ mỗi lần cử hành Đại Lễ là người tín đồ phải xem xét, quán sát lại ý nghĩa của ngày Đại Lễ đối với Đạo pháp, quê hương, cá nhân, gia đình, nhơn loại cùng muôn loài vạn vật.
Chúng tôi muốn lập lại lời dạy thâm thúy của Đức Tôn Sư Huỳnh Giáo Chủ: “Hãy áp dụng mọi biện pháp để đem lại phúc lợi cho toàn thể chúng sanh. Đó là sự thỏa mãn trong cuộc đời hành đạo của mình” và Ngài cũng dạy:
Ai biết truy việc phải cứ làm,
Sau mới biết ai phàm ai Thánh.
Sống tầm thường ích kỷ là phàm nhân. Sống với bốn đại nguyện: Từ, Bi, Hỉ, Xả, biết hy sinh và mưu cầu phúc lợi cho tha nhân là bậc Thánh giữa cuộc đời này.
Đức Huỳnh Giáo Chủ là bậc quán liễu huyền cơ “toán biết âm dương”, đã nhận thấy bước tiến của nhơn loại đi từ chủ nghĩa cực đoan, dần dần biến thành chủ nghĩa xét lại, hóa giải hết mọi xung đột để trở thành chủ nghĩa trung hòa, tránh cho nhơn loại khỏi bị diệt vong. Do đó Ngài chuẩn bị cho Việt Nam có đủ điều kiện nhận trọng trách vai trò siêu đẳng của mình trong xã hội Thánh Đức an lạc ngày mai, vì:
Vì nước Việt Nam nhằm cõi Trung Ương,
Sau sẽ có Phật Tiên tại thế.
Chúng tôi nguyện cầu hồng ân Tam Bảo gia hộ cho tất cả mọi người có một cuộc sống an vui và hạnh phúc.
Chúng tôi xin chân thành cảm tạ quý vị đã lắng lòng theo dõi phần trình bày ý nghĩa ngày Đại Lễ khai sáng nền đạo Phật Giáo Hòa Hảo và chúng tôi cũng kính chúc quý liệt vị, toàn thể đồng đạo cùng gia đình được nhiều sức khỏe, thân tâm an lạc, Đạo quả chóng viên thành.
Nam Mô Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật
Nam Mô A Di Đà Phật
Phan Thanh Nhàn
(Biên soạn)